Duchowa stolica Maroka

     Kolejny dzień budzimy się w towarzystwie wozów campingowych, duże pole namiotowe, gdzie spaliśmy, jest jedynym w obrębie przedmieść Fez.

     Znajdujemy się w rozległej, żyznej kotlinie rozciągającej się pomiędzy Atlasem Średnim a suchymi wyżynami południowej części gór Ar-Rif. Wody rzek spływają z gór i zasilają ten region tak obficie, że w ciągu roku przy sprzyjających temperaturach można tu trzy razy zbierać zboże.

     Po śniadaniu kierujemy się do centrum miasta, do znanego nam już z nocnej przejażdżki, parkingu przy dawnych murach miasta Fez.

     Rejon ten, choć bardzo popularny wśród turystów, nie jest tak masowo odwiedzany jak Marakesz i jego okolice. Jednak tutaj żyzne tereny zawsze sprzyjały osadnictwu, w świadomości Marokańczyków miasto Fez jest cały czas sercem kraju i jego duchową stolicą. To tutaj niedaleko pochowano Idrisa, twórcę pierwszej marokańskiej dynastii panującej.

     Po zostawieniu aut i krótki spacerze jesteśmy ponownie pod bramą prowadzącą do mediny Fezu. Miasto z ponad 1 mln mieszkańców jest kwintesencją kraju, jego kultury i cywilizacji związanej z Islamem.

     Tutejsza medina - ogromna i podzielona na kilka części, jest miejscem jedynym w swoim rodzaju, a porównać ją można co najwyżej ze starym miastem w Marakeszu.

     Mało kto wie, że Fez był pierwszą stolicą Maroka, miasto założono w 789r. a feską medinę w 1981r. wpisano na listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

     Oczywiście jeden dzień na zwiedzanie, to stanowczo za mało, kiedy jednak nie ma się więcej czasu, spotkanie z miastem najlepiej rozpocząć od starego miasta.

     W labiryncie uliczek i zaułków, pośród meczetów, rezydencjach możnych rodów i zrujnowanych kamienic, życie toczy się nieomal w niezmienionym rytmie od tysięcy lat.

     To właśnie w medinie zobaczyć można rzemieślników pracujących w miniaturowych warsztatach, dokładnie tak, jak ich pradziadowie przed setkami lat.

     Mówi się, że medina Fez jest nieomal zupełnie samowystarczalna. Podobno są mieszkańcy, którzy w życiu nie wypuścili się poza mury starego miasta.

     Niestety jest też inna strona opowieści o feskiej medinie, która nie brzmi już jak orientalna baśń. Stare miasto to obecnie dzielnica biedoty, gdzie ludzie żyją w straszliwym ścisku i w ciężkich warunkach.

     Katastrofalny stan, niemodernizowanej od średniowiecza kanalizacji, gliniane rury, które z truden wytrzymują przeludnienie wśród mieszkańców i trudności z odprowadzaniem wody, to tylko niektóre problemy, z którymi boryka się stary Fez.

     Medina dzieli się na dwie części: starszą i większą Fes el-Bali, w której znajdują się najważniejsze zabytki oraz młodszą i mniej interesującą Fes el-Jdid z rozległym kompleksem pałacu królewskiego, który nie jest dostępny do zwiedzania jako rezydencja królewska.

     Samodzielne poznawanie labiryntu ulic może się okazać nie lada wyzwaniem - wiele atrakcji naprawdę trudno odszukać, a dostępne plany w przewodnikach są zazwyczaj bardzo niedoskonałe.

     Zawsze jednak można dać się ponieść tłumowi, od razu zakładając, że się nieraz zabłądzi. Taki też był i nasz plan, jak się okazało pierwszy zabytek na naszej liście, czyli największą medresę Fezu - Abu Inana, znaleźliśmy bez większego problemu.

     Pod pojęciem medresy kryje się zawsze teologiczna szkoła muzułmańska, najczęściej mieszcząca się przy meczecie, w której nauczano Koranu, prawa oraz języka arabskiego.

     Medresa Abu Inana została wzniesiona w połowie XIV w. przez merynidzkiego sułtana, którego imię nosi. Główne wejście zdobi wielki ozdobiony portal, pełne przepychu dekoracje pokrywają każdy najmniejszy skrawek ścian. Dolną część tworzy kolorowa mozaika, którą można również podziwiać pod nogami.

     Przez główne wejście wychodzimy na wyjątkowo duży dziedziniec (jak na tego typu budowle), po środku znajduje się mała okrągła fontanna. Zwiedzanie ogranicza się do tego placyku, a w niektórych godzinach można zobaczyć również salę modlitw.

     Cały kompleks jest ewenementem w Maroku, zazwyczaj medresy nie mają swojego własnego minaretu. W tym miejscu można podziwiać bogato dekorowany zielono-niebiesko-białymi kafelkami minaret.

     Tutaj powstał on najprawdopodobniej dlatego, że początkowo w okolicy nie było żadnego meczetu i od początku tutejsza sala modlitewna miała służyć nie tylko uczniom, ale też innym wiernym.

     Charakterystycznym elementem na dole są drewniane kraty parawanowe osłaniające przejścia pod arkadami. Wyżej mamy filary arkad parteru oraz ścianki piętra z niewielkimi okienkami pokrytymi ornamentami stiukowymi.

     Na najwyższym poziomie można podziwiać misterne rzeźbienia w cedrowych gzymsach.

     Ruszamy dalej, a przy uliczkach pojawia się coraz więcej stoisk z różnorodnymi wyrobami rzemiosła: ceramiką, biżuterią, kosmetykami czy tradycyjnymi pachnidłami.

     Z braku czasu musimy rezygnować z kolejnych zabytków, jednak nie sposób odmówić sobie odnalezienia starych garbarni skór, które są swoistą wizytówką Maroka.

     Kilka sekund z mapą na jednym ze skrzyżowań uliczek zwraca uwagę młodego Marokańczyka, który po krótkiej rozmowie obiecuje zabrać nas do poszukiwanego miejsca.

     Nasz nowy przewodnik jeszcze po drodze wychodzi z nami na jeden z dachów któregoś z domostw by pokazać rozległą panoramę mediny.

     Warto za wszelką cenę znaleźć sposób na zobaczenie Fezu z jakiegoś tarasu czy balkonu. Jest to prawdziwe kłębowisko dachów, kopuł, anten satelitarnych i minaretów. W czasie rozkwitu miasta działało tu prawie 800 meczetów.

     Podążając za naszym nowo poznanym miejskim przewodnikiem stwierdzam, że znalezienie garbarni skór na własną rękę wymagałoby dużo zachodu. Przemierzaliśmy uliczki, podwórka, przechodziliśmy przez sklepy, dziedzińce i koniec końców trafiliśmy do celu.

     Tego miejsca nie da się zapomnieć, dziesiątki mis połączonych niczym plaster miodu, zapach wydzielany przez świeże skóry koźle, cielęce a nawet wielbłądzie. Do tego wszystkiego woń odchodów gołębi lub krowiego moczu, które służą do obróbki skór - to wszystko nie jest szczególnie przyjemne nawet dla stojących na tarasach widokowych turystów.

     Panuje tu jednak pewna atmosfera, która przyciągnie każdego. Czas rzeczywiście się tutaj zatrzymuje, patrzymy na ciężko pracujących mężczyzn ugniatających skóry swoimi stopami, oszołomieni zapachem widzimy dookoła rozciągnięte i suszące się po obróbce skórzane płaty. Mamy świadomość, że praca przy kadziach nie zmieniła się od setek lat.

     Wracamy na zatłoczone uliczki i kierujemy się w drogę powrotną pod bramę, którą wchodziliśmy. Po drodze zwracamy uwagę na każdy szczegół feskiej mediny, który pozwoli nam jeszcze bardziej wyryć w pamięci uroki tego pięknego miasta.

     Od pierwszych dni w Maroku obiecaliśmy sobie zakup tradycyjnych marokańskich płaszczy zwanych dżelabija. Jest to luźne, szerokie okrycie noszone głównie przez mężczyzn. Przypomina nieco koszulę nocną i jest zwykle białe, żeby odbijać promienie słoneczne.

     Wybór jest naprawdę duży, można spotkać dżelabije bardzo bogato zdobione lub nawet szyte złotą nicią i wykończone cekinami jak również proste wzory, które nosi się w dni powszednie.

     Ostatecznie kupujemy 3szt. dwie cienkie na cieplejsze dni i jedną grubszą, ciemną na chłodne wieczory. Dymitr, który był z nami wynegocjował dżelabę wprost z grzbietu naszego sprzedawcy i tak się właśnie negocjuje w Maroku.

     Ruszamy dalej drogą powrotną, znowu znajdujemy się w części rzemieślniczej z małymi warsztacikami i lokalami usługowymi.

     Kierujemy się do bramy Bab Bou Jeloud, pierwszej i głównej bramy prowadzącej do mediny. Jest ona odbudowana w tym miejscu, po tym jak została kompletnie zniszczona. Pierwotna brama stała tutaj już w XII w. i była wzniesiona przez syna założyciela miasta Idrisa II.

     Jeszcze przed bramą na przedłużeniu ulicy targowej mijamy jatki z baraniną i drobiem. Sterty owczych flaków, ociekające krwią baranie łby, stosy mięty zabijającej zapach rozkładającego się mięsa czy czekające na topór przerażone kurczaki, to charakter tego miejsca.

     Docieramy do bramy Bab Bou Jeloud i nasze ciała domagają się odpoczynku. Jest wczesna godzina popołudniowa, więc też idealny moment na zjedzenie obiadu. Są to nasze ostatnie chwile z feską mediną.

     Opuszczamy Fez absolutnie zachwyceni jego urokiem i klimatem. Kierujemy się dalej na południe pod rejon miasta Errachidia, do przejechania mamy nieco ponad 300km.

     Drogi prowadzą w dużej mierze krętymi serpentynami poprowadzonymi przez masywy Atlasu Średniego i Wysokiego.

     Zaraz za miastem rozglądamy się w poszukiwaniu stacji benzynowej i kanału, z którego można skorzystać. Właśnie za Fezem przypada kolejne 2tys. km, po których w aucie Dymitra i Borówy trzeba dolać oleju do cieknącej skrzyni biegów.

     Szybko udaje się namierzyć odpowiednie miejsce i sympatyczni właściciele warsztatu chętnie garną się do pomocy.

     Ruszyliśmy w drogę, ale nie na długo. Po kilku podjazdach na górskich drogach Marcin zaalarmował o zerwanej lince gazu. Z tym problemem trzeba było wrócić do pobliskiej wsi w poszukiwaniu automatu spawalniczego. Zajęło to kolejną dłuższą chwilkę i mogliśmy ruszać dalej.

     Z racji chwili wolnego, był czas na zatankowanie busów i zużycie pierwszych zapasów z kanistrów na dachu, uzupełnionych jeszcze w Ceucie po przypłynięciu promem.

     Poruszamy się coraz głębiej przez łańcuch Atlasu Średniego. U podnóża gór na północy leży odwiedzone przez nas miasto Fez, jednak w obszarze samego pasma górskiego nie leżą żadne duże miasta i jest to teren słabo zaludniony.

     W połowie drogi za miejscowością Midelt wspinamy się już na szczyty Atlasu Wysokiego, jest to zachodni łańcuch gór Atlas o najwyższej średniej wysokości. Najwyższym szczytem pasma jest Dżabal Tubka o wysokości 4165m n.p.m..

     Do zapadnięcia zmorku nie udaje nam się dojechać do celu, pod osłoną nocy pozostaje trochę kilometrów do przebycia. Na camping już tradycyjnie trafiamy z gwiazdami nad głową.

     Camping okazuje się bardzo malowniczym miejscem, szybko rozpalamy ognisko i przygotowujemy kolację.